නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
අන්තර්ජාලයේ ගූගල් වෙබ් අඩවිය හරහා දුම්බර හෙවත් නකල්ස් වනාන්තරයේ හෝටල් පිළිබඳව තොරතුරු සෙවීමේ දී එම තොරතුරු සඳහන් වෙබ් අඩවි 258000ක් තිබෙන බව සඳහන් විණි. මේ අනුව පෙනෙන්නේ දුම්බර කඳුකරය සංචාරකයන් අතර කෙතරම් ජනප‍්‍රිය පාරිසරික සංචාරක ඉසව්වක් වී ඇත් ද යන්නය. ශ‍්‍රී ලංකිකයන් මෙන්ම විදේශීය සංචාරකයන් ද මේ සුන්දර පරිසරයේ පහස විඳ ගැනීමට ඉමහත් කැමැත්තක් දක්වති’ එහෙත් එ් කැමැත්තම මේ වටිනා වනාන්තරයේ අවසානය ළඟා කරවීමට සමත්ව ඇති බව පෙනේ. අප වසර කිහිපයකට පෙර මීමුරේට ගොස් නවාතැන් ගත්තේ එහි පාසල් ගොඩනැගිල්ලක හෝ විහාරයේ ය. එහෙත් අද මීමුරේත් සංචාරක නවාතැන්පලවල් තිබෙන බව අන්තර්ජාලයේ සඳහන්ය. මීමුරේට පමණක් නොව සංචාරක හෝටල් මේනියාව දුම්බර සෑම ප‍්‍රදේශයකටම පාහේ බලපා තිබේ. කලදුටු කල වළ ඉහ ගන්නා අපේ ඇත්තෝ සාක්කු තරකර ගැනීමට දුම්බර පරිසරය යකාට දමා හෝටල් හැදීමට මාන බලති’ මේ වනවිටත් හෝටල් රැුසක් මෙහි සංවේදී පරිසර කලාපයේ ඉදිකර හමාර ය. එ්වා ඉදිකර ඇත්තේ පරිසර බලපෑම් පිළිබඳව සලකා නොවේ’ හුදෙක් ලාභය පිළිබඳව සැලකීමෙන් පමණි.මාතලේ රත්තොට හරහා රිවර්ස්ටන් වෙත ගිය අපට දේශීය සහ විදේශීය සංචාරකයන් විශාල වශයෙන් සැරිසරනු දක්නට ලැබුණි. මේ අතරින් බහුතරයක් දිනකින් පැමිණ දුම්බර සුන්දරත්වය විඳ යන්නෝ වෙති. එ් අතර සමහර සොබාදම් රසිකයෝ වන සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවේ ඉලූක්කුඹුර හෝ ඞීන්ස්ටන් සංචාරක මධ්‍යස්ථානවල නවාතැන් ගෙන මේ පරිසරය විඳ ගනිති. නැතහොත් කඳවුරු බිමක රාත‍්‍රිය ගතකරති. එයට අමතරව සංරක්ෂණ කලාපයට හානි නොවන කුඩා පරිමාණ හෝටල් කිහිපයක් ද මේ කඳුකරයේ දැකගත හැකි ය. මේ පරිසරය අනතුරට ලක්වන්නේ සංවේදී කලාපයේ ඉදිකර ඇති හෝටල රැුසක් නිසා ය. එ්වා වෙන්ව ඇත්තේ සාමාන්‍ය සංචාරකයන්ට නොව ඉහළ මිලක් ගෙවිය හැකි ධනපතියන්ට සහ විශේෂයෙන් විදේශිකයන්ට ය.
මෙම පරිසර පද්ධතියේ ප‍්‍රධාන බලධාරියා වශයෙන් සැලකෙන වන සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව ද පිටවල පතනේ තොරතුරු මධ්‍යස්ථානයක් සඳහා ගොඩනැගිල්ලක් ඉදිකරමින් තිබේ. ඉතා සියුම් පරිසරයක් පවතින එම ස්ථානයටම පමණක් ආවේණික ජීවීන් වාසය කරන පිටවල පතනට මෙවැනි විශාල ඉදිකිරීම් හානිකර බව අමුතුවෙන් කිවයුතු නෙවේ.
මෙම වනාන්තරයේ රැුකවරණයට සිටින වන සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව ( නකල්ස් සංරක්ෂණ වනාන්තරයසහ මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය ( නකල්ස් පරිසර ආරක්ෂණ ප‍්‍රදේශය* මෙම හෝටල් ඉදිකිරීම ගැන මුනිවත රැුකීම ගැටලූසහගත ය. මෙසේ පරිසරයට අහිතකර බලපෑම් ඇතිවන ආකාරයට හෝටල් ඉදිවන ප‍්‍රදේශ ලෙස ගීරිස්වත්ත, කොස්ගොල්ලවත්ත, කෝබට් කපොල්ල ගෝනමඩවත්ත, පතන හා සුදුගල යන ප‍්‍රදේශ දැක්විය හැකි ය. මේවා නකල්ස් සංරක්ෂණ වනාන්තරයට පවරා ගැනීමට නියමිත ප‍්‍රදේශ ය.
රත්තොට- ඉලූක්කුඹුර මාර්ගයෙන් හැරී කි.මී. 8ක් දුරින් වනගතව පිහිටා ඇති සුදුගල ප‍්‍රදේශයේ හෝටලයක් ඉදිකර ඇත්තේ හිටපු ගුවන් හමුදා ප‍්‍රධානියෙකි. මේ ඉඩම ද ඉඩම් අත්පත් කර ගැනීමේ පනතට අනුව ලග්ගල ප‍්‍රාදේශීය ලේකම් විසින් පවරා ගැනීමට නියෝග නිකුත් කළ ඉඩමකි. මේ හෝටලයට ප‍්‍රවේශ වීමට වනාන්තරය හරහා මාර්ගයක් ද ඉදිකර තිබේ.
පිටවල ගෝනමඩවත්තේ ඉදිකළ හෝටලයක් හා එ් අවට ඉඩම් නකල්ස් සංරක්ෂණ වනාන්තරයට පවරා ගැනීම අත්හිටුවීමට බලපෑම් කර ඇත. එයින් පෙනෙන්නේ මේවායේ හිමිකරුවන්ගේ දේශපාලන බලපුළුවන්කාරකමයි. හුන්නස්ගිරිය ප‍්‍රදේශයේ ගීරිස්වත්තේ තෙමහල් හෝටලයක් ඉදිකර ඇත්තේ විදේශිකයෙකි. ජාන මංකොල්ල කෑම පිළිබඳ සාක්ෂි නිතර අසන්නට ලැබෙන මෙවන් යුගයක විදේශිකයන් මේවායේ කුමන දේවල් කරනු ඇත්දැයි සැකසහිත ය. පිටවල ගෝනමඩවත්තේ පිහිටි තවත් හෝටලයක්ද නකල්ස් වනාන්තරයට හිසරදයක් වී ඇත.
මෙසේ සඳහන් කළේ දුම්බර නවාතැන්පළවල් කිහිපයක් පමණි. වන සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවට විවිධ දේශපාලන බලපෑම් නිසා මේවාට සෘජුව එරෙහිවීමට අපහසු වන්නට ඇත. එහෙත් දේශපාලනයට රටේ අනාගතය බිල්ලට දියයුතු ද යන්න පැනයකි. මේ නිසා අනාගතයේ දී දුම්බර පාරිසරික උරුමයක් වෙනුවට සංචාරක හෝටල් පුරයක් වීමටද ඉඩ ඇත. හැබැයි එවිට නැරඹීමට දෙයක් නැති නිසා දුම්බරට සංචාරකයන් නම් නොඑනු ඇත.
දුම්බර වනාන්තරයේ දැැකගත හැක්කේ ඉතා සංවේදී පරිසර පද්ධතියකි. එය පරිසර විද්‍යාඥයන් හඳුන්වන්නේ අනෙක් පාරිසරික කලාපවලින් ස්වභාවිකව වෙන්වූ පරිසර ¥පතක් ලෙසිනි. මෙම කඳුවැටිය මධ්‍ය කඳුකරයේ උතුරු ප‍්‍රදේශයේ පිහිටා තිබුණ ද ගැඹුරු මහවැලි නිම්නය නිසා අනෙක් ප‍්‍රදේශවලින් වෙන්ව පැවැතීම එයට හේතුවයි. මේ නිසා මෙහි සත්ව හා ශාක විශේෂ වසර ලක්ෂ ගණනාවක් තිස්සේ අනෙක් ප‍්‍රදේශවලට සංක‍්‍රමණය වීමට නොහැකිව හුදෙකලාව පරිණාමය වී ඇත. මේ නිසා වනාන්තරයටම විශේෂ වූ ලක්ෂණ සහිත ශාක සහ සත්ව ප‍්‍රජාවක් බිහිවී තිබේ. මෙහි ආවේණික ශාක සහ සත්ව විශේෂ සංඛ්‍යාව ඉහළ යාමට ද එ් කරුණ බලපා ඇත.
දුම්බර කඳුවැටිය යුනෙස්කෝ සංවිධානය විසින් ලෝක ස්වභාවික උරුමයක් ලෙස 2010 දී ප‍්‍රකාශයට පත් කෙරුණි’ ඉහළ ජෛව විවිධත්වයෙන් යුක්තවීම සහ ප‍්‍රදේශයටම ආවේණික දුලබ ශාක සහ සත්ව විශේෂ රැුසකට නිවහන වූ උණුසුම් ස්ථානයක් වීම එහිදී සලකා බලා ඇති අතර එ් සමගම දුම්බර කඳුවැටියේ පරිසරයට ජාත්‍යන්තර අවධානය වැඩි වශයෙන් ලැබෙන්නට පටන් ගෙන ඇත’ විදේශිකයන් වැඩිපුර එන්නට පටන් ගෙන ඇත. එයම දුම්බර විනාශයට වක‍්‍ර අයුරින් දායකවන්නේ නම් මහා ඛේදවාචකයක.
කඳුවැටියේ ආරක්ෂාව සඳහා මුලින්ම නීතිමය ප‍්‍රතිපාදන පැනවූයේ ඉංග‍්‍රීසි පාලන සමයේ දී. එනම් වර්ෂ 1873 දී ය. 1987 දී ඉඩම්, වාරිමාර්ග හා මහවැලි සංවර්ධන අමාත්‍යංශය හා වන සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව මගින් නකල්ස් කඳු ප‍්‍රදේශයේ සංරක්ෂණය ඉහළ නැවීමේ ව්‍යාපෘතියක් ක‍්‍රියාත්මක කෙරුණි. එම කටයුතු නිමවීමෙන් පසු වර්ෂ 2000 අපේ‍්‍රල්වලදී මෙහි ජෛව විවිධත්වයෙන් වඩාත් සංවේදී හෙක්ටයාර් 17500ක් පමණ සංරක්ෂණ වනාන්තරයක් බවට පත් කෙරිණි. එහි ස්වාරක්ෂක කලාපය වශයෙන් තවත් බිම් තීරුවක් වෙන් කෙරුණි. මෙම සංරක්ෂණ වනාන්තරය ප්රකාශ කෙරුණේ 1907 අංක 16 දරන කැලෑ ආඥ පනතට අනුව 1995 අංක 23 දරන සංශෝධිත පනතිි. එ් අනුව 2000 මැයි 5 දින අංක 1130/ 22 දරන ගැසට් නිවේදනය නිකුත් කෙරිණි’
මෙම සංරක්ෂණ වනාන්තරය තුළ පෞද්ගලික ඉඩම් සහ වෙනත් රජයේ ඉඩම් හෙක්ටයාර් 2000ක් පමණ ද පවතී. එ්වා ක‍්‍රමයෙන් වන සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුවට පවරා ගැනීම සිදුවේ. එහෙත් රජයේ බොහෝ කටයුතු මෙන්ම මෙම පවරා ගැනීම් ද සිදුවන්නේ මන්දගාමීවය. වන්දි ගෙවීම් ද ප‍්‍රමාදය. මේ අර්බුදකාරි තත්ත්වය ද ඉහත සඳහන් පරිදි පවරා ගැනීමට යෝජිත ඉඩම්වල හෝටල ඉදිකිරීමට බලපා තිබේ.
දුම්බර කඳුකරය මාතලේ සහ මහනුවර දිස්ත‍්‍රික්කවලට අයත්ව හෙක්ටයාර් 21000 ක භූමි ප‍්‍රදේශයක පැතිර තිබේ. එහි විශාලත්වය වර්ග කි.මී. 180කි. මෙයින් 1/3ක් මාතලේ දිස්ත‍්‍රික්කයට ද 2/3ක් මහනුවර දිස්ත‍්‍රික්කයට ද අයත් වේ. මහනුවර දිස්ත‍්‍රික්කයේ උඩදුම්බර, පාතදුම්බර, මිනිපේ, පන්නල යන ප‍්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසවලටත් මාතලේ දිස්ත‍්‍රික්යේ උකුවෙල, රත්තොට, ලග්ගල, පල්ලේගම, විල්ගමුව ප‍්‍රා. ලේ. කොට්ඨාසවලටයත් මෙම කඳුවැටිය අයත් ය.
දුම්බර කඳුකරය මධ්‍ය කඳුකරයේ ඉහළ වර්ෂාපතනයක් ලැබෙන පෙදෙසකි. ලංකාවේ ඉහළම වැසි ලැබෙන වටවලට පසු වැඩිම වර්ෂාපතනය වාර්තා වන්නේ දුම්බර සෙන්ට් මාටින් වත්තෙනි. එය මි.මී. 4470කි. මහවැලියට දුම්බර කඳුවැටිය හරහා විශාල ජලස්කන්ධයක් එකතු වේ. මේ අතරින් හුළු ගඟ සහ හීන් ගඟ වික්ටෝරියා ජලාශයට වැටී පසුව මහවැලියට එක්වේ. සුදු ගඟ, අඹන් ගඟ නිර්මාණය කර ඊට පසුව කාලිංග නුවර අසල දී මහවැලි නදියට එක්වේ’ මහවැලියේ දිගම අතු ගංගාව වන්නේ අඹන් ගඟයි. මෙම ගංගා පුරාණයේ පටන්ම ජල සම්පාදන ව්‍යාපාර සඳහා උපයෝගී කර ගැනුණි. මෑතක දී වික්ටෝරියා, රන්ටැඹේ සහ රන්දෙනිගල ව්‍යාපෘති සඳහා ද දුම්බරින් උපත ලබන ගංගා ජලය සපයයි.
දුම්බරට පමණක් සීමා වූ සත්ව සහ ශාක විශේෂ
දුම්බර කඳුවැටිය ලෝක උරුමයක් ලෙස නම් කිරීමේ දී සලකා බැලූ එක් කරුණක් වූයේ ලොව වෙනත් කිසිදු වනයක දැකගත නොහැකි එම වනයට පමණක් සීමා වූ ආවේණික සත්ව සහ ශාක විශේෂ සංඛ්‍යවයි. මෙම සත්ව සහ ශාක විශේෂ සියල්ලම ජාතික වශයෙන් වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ෂඹක්‍භ රතු දත්ත පොතට ඇතුළත් කර ඇත.
දුම්බර පෙතියා
ඔලිව් දුඹුරු පැහැති මෙම මත්ස්‍යයා දිගින් සෙ. මී. 13-15ක් පමණ වේ. වරල් සියල්ලම රතු පැහැයක් ගනී. වලිග නටුව අසල කළු පැහැති පැල්ලමකි. මුඛය ආශ‍්‍රිතව අංකුට යුගළ දෙකකි. දුම්බර කඳුවැටියේ සීමිත ප‍්‍රදේශයක ජීවත් වේ. වේගයෙන් ගලායන තරමක විශාල ගැඹුරු දිය පහරවල්වල දැකගත හැකි ය. නීතියෙන් ආරක්ෂිත ය.
මල්පෙතියා (දංකුඩු පෙතියා)
රෝස දුඹුරු පැහැති සිරුරකින් යුක්ත ය. දිග සෙ.මී. 9-10ක් පමණ වේ. දේහයේ පාර්ශ්විකව කළු පැහැති ලප තුනක් පිහිටා ඇත. වරලේ පිටත දාරය කළු පැහැති ය. කුඩා මසුන්ගේ මෙම දාරය රන්වන් පැහැයක් ගනී. ඉතා සීමිත ව්‍යාප්තියක් පෙන්වන වඳවී යාමේ තර්ජනයට ලක්වූ ආවේණික මත්ස්‍යයෙකි. දුම්බර කඳුවැටියේ කුඩා ප‍්‍රදේශයකට පමණක් සීමා වී ඇත. නීතියෙන් ආරක්ෂිත ය.
දුම්බර ගල් පාඩියා
සෙ.මී. 9-10ක් දිගින් යුක්ත ය. ජල මාර්ගවල පතුළේ ඇති ගල් පර්වත ආසන්නව ජීවත්වන මත්ස්‍යයෙකි. තෙලිගමු ඔය, හීන් ගඟ වැනි ජල මාර්ගවල ජිවත් වේ.
දුම්බර සාලයා
උපරිම දිග සෙ.මී. 8කි. පැහැයෙන් සහ ප‍්‍රමාණයෙන් දම්කොළ සාලයාට සමාන ය. වර්ෂ 2006 දී රොහාන් පෙතියාගොඩ මෙම මත්ස්‍යයා ෘැඩ්රසද ගණයට අයත් නව රටා සමයෙක් බව සඳහන් කළේ ය. පාර්ශ්විකව නිල් පැහැති සිරුරේ කහ පැහැති තිරස් හස සිරස් දාර කඩින්කඩ පිහිටා ඇත. දුම්බර කඳුකරයට සීමාවූ ආවේණික මත්ස්‍යයෙක් බවට සැක කෙරේ.
දුම්බර ගල්පර මැඩියා
ආවේණික භ්බදචයරහි මැඩි ගණයට අයත් වේ. ශ‍්‍රී ලංකාවේ වාසය කරන මේ ගණයට අයත් මැඩි විශේෂ ගණන 4කි. වර්ෂ 1946 දී පරාක‍්‍රම කීර්තිසිංහ සත්ව විද්‍යාඥයා විසින් ලෝකයට හඳුන්වාදෙන ලද නිසා කීර්තිසිංහගේ රළු ගල්පර මැඩියා ලෙස ද හැඳින්වේ. රතු දත්ත පොතට අනුව දැඩි තර්ජනයට ලක්වූ ජීවියෙකි. දුම්බර කඳුකරයේ පිටවල පතනේ සීමිත ප‍්‍රදේශයක පමණක් ජීවත්වන ආවේණික මැඩියෙකි.
දුම්බර අං කටුස්සා / පත‍්‍ර අං කටුස්සා
දිගින් සෙ.මී. 185ක් පමණ වන මෙම කටුස්සා අලංකාර පෙනුමකින් යුක්ත ය.
1861 දී ඇල්බර් ගර්නර් විසින් හඳුනාගෙන ඇත. මීටර් 700ට ඉහළ තෙත් ප‍්‍රදේශවල ජීවත් වන අතර අඳුරු තෙත පරිසරයට වැඩි ප‍්‍රියත්වයක් දක්වයි. අඟ ශාක පත‍්‍රයක හැඩය ගන්නා නිසා පත‍්‍ර අං කටුස්සා නමින් හැඳින්වේ’
දුම්බර කුරු කටුස්සා
මෙම කටුස්සා මෑතක දී සොයාගත්තේ ප‍්‍රදීප් සමරවික‍්‍රම ඇතුළු කණ්ඩායමක් විසිනි. දුම්බර කඳුවැටියේ ඉහළ ප‍්‍රදේශවල දිවි ගෙවන වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්වූ ආවේණික කටුස්සෙකි. ඉතා සෙමින් ගමන් කරන්නෙකි. එනසාල් වගාව මෙම කටුස්සාගේ ජීවිතයට තර්ජන එල්ල කර ඇත.
දුම්බර වක් නිය හූනා
ශ‍්‍රී ලංකාවට ආවේණික ය. ක්‍හරඑදා්ජඑහකමි ගණයට අයත් හූනන් විශේෂ 6ක් අප රටින් වාර්තා වී ඇති අතර උන් සියල්ලම ආවේණික ය. සුදේශ් බටුවිට සහ මොහොමඞ් බහීර් යන පර්යේෂකයන් 2005 දී සොයා ගන්නා ලද විශේෂයකි. ශරීරය දිගින් සෙ.මී. 18-20 පමණ වේ. වලිගය පමණක් සෙ.මී. 8-9ක දිගකින් යුක්ත ය. සිරුර කහ දුඹුරු පැහැයක් ගන්නා අතර තද දුඹුරු පටි ආකාරයක් පිහිටා තිබේ. ගාත‍්‍රාවල ඇති නිය වක්වී ඇත. දුම්බර වනයේ ගස් කඳන්වල වාසය කරයි. රාත‍්‍රි කාලයේ ක‍්‍රියාශීලී හැසිරීමක් දක්වයි.
පතන් අල
පිටවල පතන ප‍්‍රදේශයෙන් 1972 දී මෙම ශාකය මුල්වරට සොයා ගන්නා ලදී. ලා දම් පැහැයට හුරු පුෂ්පයක් හට ගනී. අලය සෙ.මී. 5ක විෂ්කම්භයකින් යුක්ත ය. ඉතා සීමිත බිම් පෙදෙසක පමණක් පැතිරී ඇත. (පරිසර සංරක්ෂණ භාරයේ සජීව චාමිකරට අපගේ ස්තුතිය.)
