නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
සුමන සමන් දෙවියන් වෙනුවෙන් ඉදිකොට තිබෙන ප්‍රධාන දේවාලය වශයෙන් සැළකෙන රත්නපුරයේ පිහිටි සපරගමු මහ සමන් දේවාලයේ ඉතිහාසය දඹදෙණිය රාජ සමය දක්‌වා දිවයයි. දඹදෙණියේ රාජ්‍ය කළ II පැරකුම්බා රජුගේ අණින් ආර්යකාමදේව නම් අමාත්‍යවරයා විසින් ඉදිකරවනු ලැබූ සපරගමු මහ සමන් දේවාලය එතැන් පටන් රාජානුග්‍රහය යටතේ තව තවත් දියුණුවට පත්විය. නමුත් සීතාවක රාජධානිය බි`ද වැටීමත් සම`ග සපරගමු මහ සමන් දේවාලයට උදාවූයේ දුර්භාග්‍ය සම්පන්න තත්ත්වයකි.
කෝට්‌ටේ රාජධානියේ අවසන් පාලකයා වූ ධර්මපාල රජු කතෝලික දහම වැළ`දගෙන දොන් ජුවන් පෙරිය බණ්‌ඩාර නමින් බෞතීස්‌ම වීමත් සම`ග ලංකාවේ රජු අනිවාර්යෙන්ම බෞද්ධයෙක්‌ විය යුතුය යන සම්ප්‍රදාය උල්ලංඝනය වුණු අතර රාජධානිය තුළ ඇතිවූයේ ව්‍යාකූල තත්ත්වයකි. ධර්මපාල රජු විසින් තමන්ට අනුප්‍රාප්තිකයෙක්‌ නොවන හෙයින් වර්ෂ 1580 අගෝස්‌තු 12 වනදා තෑගි ඔප්පුවක්‌ ම`ගින් කෝට්‌ටේ රාජධානිය පෘතුගාල රජුට පැවරීමටද කටයුතු කරන ලදී. අනතුරුව වර්ෂ 1597 මැයි 27 වනදා රජු මිය යාමත් සම`ග කෝට්‌ටේ රාජධානියේ උරුමකරුවා බවට පත්වුණු පෘතුගීසීන් විසින් හැකිතාක් තම බලය අන් ප්‍රදේශවලට ව්‍යාප්ත කළා පමණක් නොව කතෝලික දහමේ ව්‍යාප්තිය උදෙසාද කටයුතු කරන්නට යෙදුණි.
වර්ෂ 1580 ට පෙර සිටම කතෝලික දහම ව්‍යාප්ත කිරීමේ අභිලාෂයෙන් පෘතුගීසීන් විසින් බෞද්ධ, හින්දු ආගමික ස්‌ථාන කඩා බි`ද දැමීම සිදුකළ නමුත් වර්ෂ 1580 න් පසු එය වඩාත් පු`ඵල්ව සිදු කිරීමේ හැකියාව ඔවුන්ට ධර්මපාල රජුගේ තෑගි ඔප්පුව ම`ගින් හිමිවුණි. සීතාවක රාජසිංහ රජුගේ වියෝවෙන් ඒ ප්‍රදේශයේද තම බලය ව්‍යාප්ත කළ පෘතුගීසීන් විසින් සපරගමු මහ සමන් දේවාලය බි`ද දමා ඒ ස්‌ථානයේ ඔවුන්ගේ බලකොටුවක්‌ සහ ශාන්ත සැල්වදෝර් (St Salvador) මුනිවරයාට කැපකළ දේවස්‌ථානයක්‌ ඉදි කිරීමටද කටයුතු කරන ලදී. ඒ අවස්‌ථාවේදී සපරගමු මහ සමන් දේවාලයේ තැන්පත් කර තිබූ දේවාභරණ බොල්තුඹේ සුමන සමන් දේවාලයේ තැන්පත් කිරීමට දේවාල භාරකරුවන් විසින් කටයුතු කළ අතර සීතාවක රාජසිංහ රජ සමයේදී බොල්තුඹේ සුමන සමන් දේවාලය ඉදිකරවනු ලැබුවේද සබරගමු මහ සමන් දේවාලයට එල්ලවන සතුරු උපද්‍රවයකදී දේවාභරණ තැන්පත් කරවීම ස`දහා යෑයි කියනු ලැබේ.
පසුව ෂෂ රාජසිංහ රජු විසින් දියත් කළ පෘතුගීසීන්ට එරෙහි සටන් මාලාවේ ප්‍රතිඵලයක්‌ ලෙස සපරගමු ප්‍රදේශය මුදාගැනුණු අතර පෘතුගීසී බලකොටුව සහ දේවස්‌ථානය බි`ද දමා නැවතත් රත්නපුර මහ සමන් දේවාලය ඉදි කරවන්නට රජු විසින් කටයුතු කරන ලදී. පෘතුගීසී නිර්මාණ බි`ද දැමීමට කටයුතු කෙරුණද වර්තමානය දක්‌වා සමන් දේවාල බිමේ පෘතුගීසී නිර්මාණ ද්විත්වයක්‌ සුරක්‌ෂිතව දැකගැනීමට හැකිවීම විශ්මය ජනයකය. ෂෂ රාජසිංහ රජු විසින් එම නිර්මාණ දේවාල බිමේ තිබෙන්නට ඉඩ හැරියා හෝ ඒවා පිළිබ`ද එතරම් අවධානයක්‌ යොමු නොකිරීම එලෙස එම නිර්මාණ සුරක්‌ෂිත වන්නට හේතුවූවා විය හැකිය.
මින් එක්‌ නිර්මාණයක්‌ රත්නපුර මහ සමන් දේවාල බිමේ වාසල්කඩ දොරටුවේ සිට දකුණු දෙසට විහිදී යන කුර ගෙවල් හෙවත් නැරඹුම් ශාලාවක්‌ ලෙස භාවිතා කරන ගොඩනැ`ගිල්ලේ බිත්තියකට සවි කර තිබෙන, උසින් අඩි 4 ක්‌ පමණ සහ පළලින් අඩි 2_ ක්‌ පමණ වන ක`ඵ ගලින් නිමවූවකි. ඉහළින් ගල් කට්‌ටයක්‌ කපා නිර්මාණය ස`දහා පෘෂ්ඨය සුමට කර ගැනීම සහ නිර්මාණයේ ආරක්ෂා සලසා දුන් බවක්‌ පෙනෙන අතර පෘතුගීසි යුද හමුදා නිල ඇ`ඳුමින් සැරසුණු අයෙක්‌ අසිපතක්‌ හා පළිහක්‌ දරමින් සිටින ආකාරය සහ ඔහුගේ පයට පෑගී සිටින උඩුකය නිරුවත් යටිකයට ධෝතියක්‌ වැනි වස්‌ත්‍රයකින් සැරසී හිසේ ජටාවක්‌ වැනි යමක් පැළ`දි අයෙක්‌ මෙම නිර්මාණයෙන් දැකගත හැකිය. බිම වැටී සිටින පුද්ගලයා සිය දකුණු අතින් පෘතුගීසි සොල්දාදුවාගෙන් එල්ලවන පහරක්‌ වළක්‌වන ආකාරයද, පසෙකින් ඔහුගේ අසිපත සහ පළිහ වැටී තිබෙන බවද පෙනේ.
මෙයින් නිරූපණය කෙරෙන්නේ කුමක්‌ද යන්න පිළිබඳ මත කිහිපයක්‌ පළවී තිබෙන අතර ඉන් එක්‌ මතයක්‌ වන්නේ මේ ස්‌ථානයේ ඉදිකර තිබූ පෘතුගීසී බලකොටුවට ඇතුල් වී පෘතුගීසීන් සිය ගණනක්‌ මරණයට පත් කළ සපරගමු මහ සමන් දේවාලයේ -රත්නායක (ස්‌වර්ණාභරණ ගබඩාව භාර නිලධාරියා) වූ රත්නැකරාළ හෙවත් රත්නායක මුදියන්සේ අවසානයේදී සයිමන් පිඤ්ඤොa අතින් පරාජයට පත්වූ බවත්, එවැනි අභීත සිංහලයෙක්‌ පරාජය කිරීම පිළිබඳ සතුටට පත්වූ පෘතුගීසීන් එම සිදුවීම මූර්තිමත් කොට තැබූ බවයි.
මේ පිළිබඳ පවතින තවත් මතයක්‌ වන්නේ පෘතුගීසීන් භීතියට පත් කළ කුරුවිට රාළ නම් පුද්ගලයා පෘතුගීසීන් 50 ක්‌ පමණ මරා දැමීමෙන් අනතුරුව ගෝමස්‌ නම් පෘතුගීසී සොල්දාදුවා අතින් මරණයට පත්වූ අවස්‌ථාව මෙයින් නිරූපණය කෙරෙන බවයි.
නමුත් රූ සටහනට පහළින් පෘතුගීසී බසින් දක්‌වා ඇති ලේඛනය ඉහත මත ද්විත්වයට හාත්පසින් වෙනස්‌ පුවතක්‌ ඉදිරිපත් කරයි. පහත දැක්‌වෙන්නේ එම පෘතුගීසී ලේඛනයයි.
COM. ESTA. RENDI. ESTE. HA. 23. ANNOS. QVE
ANDO. NA. INDIA. E. HA. 15. QVE. SIRVO. DE
CA. PITA. E. TA.QVE. OS. REIS…DE…E.
O. REI. DE. JAFANAPATA. EV. SIMA. PINHA?
O VENCI
එහි සිංහල අර්ථය පහත පරිදි ගත හැකිය.
"මින් (මේ කඩුවෙන්) මම මොහුව මර්දනය කළෙමි. මා ඉන්දියාවට පැමිණ දැන් වසර 23 කි. ඉන් වසර 15 ක්‌ කපිතාන්වරයෙක්‌ ලෙස සේවය කළෙමි. නොබෝ කලකින් ......... පටුනේ රජතුමාය. සයිමන් පිඤ්ඤොa වන මම ඔහුව (යාපා පටුනේ රජුව) පරාජය කළෙමි,"
ඒ අනුව සයිමන් පිඤ්ඤොa නම් පෘතුගීසී කපිතාන්වරයා විසින් යාපනයේ රජු පරාජය කිරීමේ අවස්‌ථාව මෙයින් නිරූපණය කෙරෙන බව පැහැදිලිය. µර්නාඕ ද ක්‌වේරෝස්‌ විසින් රචිත Conquista Temporal e Espiritual de Ceila කෘතියේ දැක්‌වෙන සයිමන් පිඤ්ඤොa පිළිබ`ද හැ`දින්වීමේදී ඔහු පාංශු දේහධාරියක්‌ වන බවත්, දිගු යටි රැවුලක්‌ සහ විසල් උඩු රැවුලකින් සමන්විත බවත් දක්‌වා තිබෙන අතර මෙම නිර්මාණයේ දැක්‌වෙන පෘතුගීසී හමුදා නිල ඇඳුමින් සැරසී සිටින පුද්ගලයාගේද එම ලක්‌ෂණ දැකිය හැකි හෙයින් පෘතුගීසී ලේඛනය සත්‍යය යන සාධාරණ විනිශ්චයට එළඹිය හැකිය.
මෙම නිර්මාණයේ නිරූපිත සිදුවීම ස`දහා පාදක වුණ කතා පුවත පිළිබ`ද අවධානය යොමු කිරීම වටී. 15 වන සියවසේ මැද භාගයේ පමණ පටන් "ආර්ය චක්‍රවර්තීන්" නමින් හැ`දින්වුණු පාලකයන් විසින් යාපනයේ ස්‌වාධීන පාලනයක්‌ පවත්වා ගෙන ගිය අතර මුල්කාලීනව පෘතුගීසීන්ගේ අවධානය ඒ ප්‍රදේශ කෙරෙහි යොමු නොවුණි. නමුත් 16 වන සියවසේ මුල් භාගයේදී පමණ පෘතුගීසී අවධානය යාපනය කෙරෙහි එල්ලවීමට ප්‍රධාන හේතුව වූයේ යාපන රාජධානියට අයත් වෙරළාසන්න ප්‍රදේශ ආසන්නයේ විනාශ වන පෘතුගීසී භාණ්‌ඩ රැගත් නෞකා අත්පත් කරගැනීමට යාපන පාලක සංකිලි රජු විසින් කටයුතු කිරීමත් සම`ගය.
සංකිළිගේ ක්‍රියාකලාපයට එරෙහිව මාර්ටින් අපොන්සු ද සූසා යටතේ යාපනය ආක්‍රමණය කිරීමට පෘතුගීසී බල ඇණියක්‌ වර්ෂ 1543 දී පිටත් කෙරුණු අතර පෘතුගීසී හමුදා බලය හමුවේ පරාජයට පත්වූ සංකිළි විසින් පෘතුගීසීන්ට කප්පම් ගෙවන පාලකයෙක්‌ බවට පත්වීමට පොරොන්දු වුණි. නමුත් වර්ෂ 1544 දී µ්‍ර්‍රeන්සිස්‌ ක්‌ෂේවියර් පියතුමා විසින් මන්නාරමේ ධීවරයන් පිරිසක්‌ බෞතිස්‌ම කොට කතෝලිකයන් බවට පත් කිරීමට එරෙහිව කටයුතු කළ සංකිළි රජු විසින් ඔවුන්ට නැවතත් හින්දු බවට පත්වීමට නියෝගයක්‌ නිකුත් කරන ලදී. මේ හේතුවෙන් නැවත වරක්‌ පෘතුගීසීන් සම`ග ගැටුමක්‌ ඇතිවීමට මුල පිරුණි.
මෙවන් පසුබිමකදී සංකිළි ඇවෑමෙන් ඔහු පුත් පුවිරාජ පණ්‌ඩාරම් යාපන සිහසුනට පත්වූ අතර කාසි නයිනර් නම් තැනැත්තා ඊට එරෙහිව කැරැල්ලක්‌ ඇති කොට සිහසුන හිමිකර ගැනීමට සමත් වුණි. නමුත් ඔහු බලයෙන් පහ කොට පෘතුගීසීන්ගේ ආධාර යටතේ පෙරියපුල්ලේ නම් පුද්ගලයා විසින් චෙගරාජසේකරන් නමින් සිහසුනට පත්වීමට කටයුතු කරන ලදී. ඔහුගෙන් පසු නැවත වරක්‌ සිහසුන හිමිකරගැනීමට සමත් වූ පුවිරාජ පණ්‌ඩාරම් කැලිකට්‌ පාලක සැමොරින්ගේ ආධාරක සේනා ලබාගෙන මන්නාරමට පහරදී කතෝලික ජනතාවට වධහිංසා පැමිණවීමට කටයුතු කර තිබේ. මෙයින් කෝපයට පත් පෘතුගීසීන් විසින් වර්ෂ 1591 දී සයිමන් පිඤ්ඤොa නම් කපිතාන්වරයා යටතේ සේනා පිටත් කොට පුවිරාජ පණ්‌ඩාරම් මරා දමා යාපනය අල්ලා ගැනීමට සමත් වූ අතර නැවත වරක්‌ යාපනයේ පෘතුගීසී බලය ස්‌ථාපනය කිරීමටද කටයුතු කරන ලදී. නමුත් සෘජුව යාපනයේ පාලනය ලබා නොගත් පෘතුගීසීන් වඩා උපායශීලී වෙමින් මීට පෙර යාපන සිහසුන දැරූ පෙරියපුල්ලේ හෙවත් චෙගරාජසේකරන් රජුගේ පුත්‍රයා හෙන්දර්මනසිංහ නමින් රාජත්වයට පත්කොට තමන්ට පක්‌ෂ පාලනයක්‌ ඇති කිරීමට කටයුතු කර තිබේ.
වර්ෂ 1591 දී සිදු වූ යාපන ආක්‍රමණයේදී පෘතුගීසී කපිතාන් සයිමන් පිඤ්ඤොa විසින් යාපන රජු වූ පුවිරාජ පණ්‌ඩාරම් යටත් කරගැනීම සුවිශේෂ සිද්ධියක්‌ ලෙස සළකා එය ගල් කුළක කෙටවීමට කටයුතු කිරීමෙන් සපරගමු මහ සමන් දේවාල පරිශ්‍රයේ තිබෙන නිර්මාණය බිහිවී තිබේ. එය සයිමන් පිඤ්ඤොa විසින් හෝ පෘතුගීසී බලධාරීන් විසින් නිර්මාණය කරවා රත්නපුරයේ පිහිටි ඔවුන්ගේ දේවස්‌ථානයේ තැන්පත් කරවන්නට ඇතැයි අනුමාන කළ හැකිය.
කෝට්‌ටේ රාජධානියේ අවසාන කාල සීමාවේදී රාජකීය හමුදාවේ සේනාධිපති ධූරයද ධර්මපාල රජු විසින් සයිමන් පිඤ්ඤොa වෙත පවරා දී තිබූ අතර කෝට්‌ටේ රාජ සභාවේ උසස්‌ නිළයක්‌ දැරූ එකම පෘතුගීසී ජාතිකයා වූයේද ඔහු බව කියවේ. සයිමන් පිඤ්ඤොa සරණ පාවා ගෙන සිටි දෝන මරියා පෙරේරා සිංහල රජ කුමරියක්‌ වූ අතර ඇය සීතාවක රාජධානියේ අවසන් රජු වූ නිකපිටියේ බණ්‌ඩාරගේ සොයුරිය වූවාය. ඔවුන්ගේ මිත්තණියගේ සොයුරා වූයේ සීතාවක රාජසිංහ රජුයි. වර්ෂ 1611 දී කතෝලික පූජකවරයෙක්‌ ලෙස පෘතුගාලයේදී නිකපිටියේ බණ්‌ඩාර මියයාමත් සම`ග සීතාවක සිහසුනේ උරුමකාරිය බවට ද දෝන මරියා පෙරේරා පත්ව තිබුණි. මෙනිසා සයිමන් පිඤ්ඤොa හට සීතාවක සිහසුනට ද හිමිකමක්‌ වූ බව දැක්‌විය හැක.
වර්ෂ 1603 දී සිදු වූ බලන සටන මෙන්ම උඩරට සහ පෘතුගීසීන් අතර සිදු වූ සටන් කිහිපයකටම සයිමන් පිඤ්ඤොaගේ දායකත්වය හිමිවූ අතර ඔහුගේ දක්‌ෂතාව පිළිබ`ද පැහැදුණු ෂ විමලධර්මසූරිය රජු විසින් පහතරට ප්‍රදේශවල රජකම ලබාදීමේ පොරොන්දුව මත සයිමන් පිඤ්ඤොa තමන්ට පක්‌ෂපාතී කරගැනීමේ අසාර්ථක උත්සහයක නියෑලුනු බවද ක්‌වේරෝස්‌ ස`දහන් කරයි. සයිමන් පිඤ්ඤොaගේ ගතිගුණ පිළිබ`ද අගය කිරීමක්‌ කරන ක්‌වේරෝස්‌ පහත කරුණු ද දක්‌වයි.
".... මනා ශාරීරික ශක්‌තියකින් යුතු වූ ඔහු නිරතුරුවම අවදිව සටනට සූදානම්ව සිටියේය. කිසිම විටෙක පසුපසට නොගිය ඔහු දිවයිනේ වඩාත්ම ප්‍රචලිත සටන් ක්‍රමය වූ සැ`ගවී සිට පහර එල්ල කිරීමේ සහජ හැකියාවක්‌ ඇත්තෙක්‌ විය. ඔහු නිර්ලෝභීය. කතාබහ ඉතා අඩුය. කෝපාවිෂ්ඨ වූ විට රාක්‌ෂයෙකු බඳුය. තම ආගමට මහත් ලැදිය. එමෙන්ම ඔහුගේ විශේෂිත ලක්‌ෂණයක්‌ වූයේ ඔහු කාමුකයෙක්‌ නොවීමයි.....,"
මෙම නිර්මාණය හැරෙන්නට රත්නපුර මහ සමන් දේවාලයේ දක්‌නට ලැබෙන අනෙක්‌ පෘතුගීසී නිර්මාණය වනුයේ දැනට දේවාලයේ දිග්ගෙයි ආසන්නයේ ගොඩනැගිල්ලක තබා තිබෙන අඩි 2 ක්‌ පමණ දිග සහ අඩි 1 1/2 ක්‌ පමණ පළල පෘතුගීසී රාජකීය ලාංඡනය සහිත ගල් පුවරුවයි. කඩා වැටුණු ප්‍රාකාරයක අ`ඵත්වැඩියා කටයුත්තක්‌ අතරතුර උඩ ම`ඵවේ සිට අඩි 25 ක්‌ පමණ පහත වතුර ගලා බසිනා කාණුවකට සවිකර තිබූ මෙම ගල් පුවරුව සොයාගෙන තිබේ.
පුවරුව වටා සරල මෝස්‌තරයක්‌ දක්‌වා තිබෙන අතර මධ්‍යය කොටස්‌ දෙකකට බෙදා ලාංඡන 2 ක්‌ දක්‌වා තිබෙන බව පෙනේ. ඉහළ කොටසේ පෘතුගීසී රාජකීය ලාංඡනය සහ දෙපසින් සුර දූතයන් යෑයි අනුමාන කළ හැකි රූ දෙකක්‌ දක්‌වා තිබේ. පෘතුගාල රාජකීය ලාංඡනයේ ප්‍රධාන පළිහට ඉහළින් පෘතුගාල රජුගේ කිරීටය ද ප්‍රධාන පළිහ අභ්‍යන්තරයේ ඇති කුඩා පළිහේ කුරුසයක හැඩයට තබා ඇති Quninas නමින් හැ`දින්වෙන පලිහ 5 ක්‌ දැකගත හැකි අතර Quninas පලිහ අභ්‍යන්තරයේ be"ants නමින් හැ`දින්වෙන රන් කාසි 5 බැගින් කතිර හැඩයට තබා තිබේ. පහළ කොටසේ මධ්‍යයේ පලිහක්‌ වැනි යමක්‌ද එය වටා ලියවැල් යොදා කළ සැරසිල්ලක්‌ද දැකගත හැකි අතර ඉහළ කොටසට සාපේක්‌ෂව පහළ කොටස සලකුණු මැකී ගොස්‌ ඇති බවක්‌ පෙනේ.
මෙය වර්ෂ 1598 සිට 1612 දක්‌වා පෘතුගාලය පාලනය කළ ස්‌පාඤ්ඤයේ II පිලිප් රජුගේ රාජකීය වංශ ලාංඡනය ලෙස මතයක්‌ ඉදි§පත්ව තිබෙන නමුත් එය එසේ නොවන බව පෙනේ. මීට වඩා සංකීර්ණ සැරසිලි සහ මෙම රාජකීය ලාංඡනයට හාත්පසින්ම වෙනස්‌ රාජකීය ලාංඡනයක්‌ රජු භාවිත කොට තිබේ. එනිසා මෙම වංශ සළකුණ පෘතුගාල රාජකීය පවුලට සම්බන්ධ කිසියම් පුද්ගලයෙක්‌ට අයත් එකක්‌ ලෙස හෝ ලංකාවේ පෘතුගීසී යටත් විජිතය වෙනුවෙන් කිසියම් අවස්‌ථාවක පෘතුගාල රජු විසින් පිරිනමන ලද ලාංඡනයක්‌ බව නිගමනය කිරීම සාධාරණය.
සපරගමු මහ සමන් දේවාලය වෙත පැමිණෙන බොහෝ දෙනකුගේ අවධානය මෙම නිර්මාණ ද්විත්වය කෙරෙහි යොමු නොවීම කණගාටුවට කරුණකි.
ලිපිය ලිවීම ස`දහා පෝල් ඊ. පීරිස්‌ගේ Ceylon:The
Portuguese Era ටිකිරි අබේසිංහගේ පරංගි කෝට්‌ටේ, පූජ්‍ය කිරිඇල්ලේ ඤාණවිමල හිමියන්ගේ සපරගමුවේ පැරණි ලියවිලි සහ සපරගමු දර්ශන, ෙ-. පෙන්රි ලෙවිස්‌ගේ List ofInscriptions on Tombstones and Monuments in Ceylon එස්‌. ජී. පෙරේරා පියතුමාගේ ලංකා ඉතිහාසය-පෘතුගීසී යුගය, එච්.ඩබ්ලිව්. කොඩ්රිංග්ටන්ගේ Short History of Ceylon", අධ්‍යාපන ප්‍රකාශන දෙපාර්තමේන්තුවේ ලංකා ඉතිහාසය-තුන්වන කොටස යන කෘති පාදක කොටගෙන තිබේ.
හසිත චාමිකර ගුණසිංහ - කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලය
